TO CO POZOSTAŁO

Zachowane insygnia koronacyjne królów polskich

Miecz koronacyjny Szczerbiec (XII/XIII w.)

Średniowieczny miecz ceremonialny, pierwotnie miecz sprawiedliwości (gladius iustitiae). Od koronacji Władysława I Łokietka w 1320 roku do 1764 roku miecz koronacyjny królów polskich. Przechowywany na Zamku Królewskim na Wawelu w Krakowie.

Insygnia koronacyjne Augusta III Wettina i jego małżonki Marii Józefy (1733)

Koronacyjne regalia zastępcze: dwie korony, dwa berła i dwa jabłka, które posłużyły do intronizacji Augusta III Wettina i Marii Józefy w 1734 roku. Wykonane przez drezdeńskiego jubilera Johanna Heinricha Köhlera. Przechowywane w Muzeum Narodowym w Warszawie.

Płaszcz koronacyjny Augusta III Wettina, dzieło nieznanego drezdeńskiego hafciarza, wykonany przed 1734 rokiem. Ma 320 cm długości i 250 cm szerokości. U góry jest dopasowany do ramion, na dole rozszerza się i kończy półkolistym trenem. Został uszyty z błękitnego, jedwabnego aksamitu i podszyty futrem gronostajowym, które ma ważne znaczenie symboliczne. Płaszcz na całej powierzchni zdobi haft z motywem kwiatowych palmet, wszytych srebrną i złotą nicią. Własność Muzeum Narodowego w Warszawie.

Miecz koronacyjny Augusta III Wettina (1733)
Miecz, który posłużył zastępczo zamiast Szczerbca Augustowi III podczas intronizacji jako insygnium koronacyjne. Klinga stylizowana na średniowieczny miecz ceremonialny. Przechowywany w skarbcu katedralnym w Krakowie.

Inne zachowane oznaki władzy wykorzystywane podczas koronacji królów polskich

Grot Włóczni św. Maurycego (ok. 1000)
Kopia Świętej Lancy Cesarskiej ofiarowana wraz z częścią gwoździa z Krzyża Pańskiego na zjeździe gnieźnieńskim Bolesławowi I Chrobremu przez Ottona III. Przekazana jako relikwia katedrze wawelskiej przez Kazimierza I Odnowiciela w XI wieku. Zachowany grot włóczni przechowywany jest w skarbcu katedralnym w Krakowie.

Miecz ceremonialny Zygmunta I Starego (XVI w.)
Miecz sprawiedliwości (gladius iustitiae) zwany Sigmuntus Iustus użyty po raz pierwszy podczas sądu królewskiego nad Gdańskiem w 1526 roku, później miecz do pasowania rycerzy podczas uroczystości koronacyjnych. Miecz zygmuntowski o cechach gotycko-renesansowych ma rękojeść i pochwę wykonaną ze złoconego srebra. Pokryty jest grawerowaną ornamentyką. Przechowywany na Zamku Królewskim na Wawelu w Krakowie.

Miecze państwowe Korony i Litwy Augusta III Wettina (1733)
Dwa miecze ceremonialne użyte podczas uroczystości koronacyjnych króla Augusta III Wettina i królowej Marii Józefy w Krakowie w 1734 roku. Przechowywane w Zbrojownii (Rüstkammer) w Dreźnie.

Miecz ceremonialny Stanisława Augusta Poniatowskiego (1764) Miecz ten posłużył królowi Stanisławowi Augustwi Poniatowskiemu do pasowania rycerzy podczas uroczystości koronacyjnych w 1764 roku, od 1765 roku był mieczem Orderu św. Stanisława. Przechowywany na Zamku Królewskim w Warszawie.

Płaszcz koronacyjny Stanisława Augusta Poniatowskiego, znajdujący się w zbiorach Muzeum Katedralnego na Wawelu. Został wykonany według projektu lub co najmniej sugestii samego króla na jego koronację w 1764 roku. Płaszcz został uszyty z aksamitu o kolorze makowo-czerwonym, ozdobiony 34 haftowanymi złotą i srebrną nicią orłami i podbity i oblamowany skórą z gronostajów. Do skarbca katedry na Wawelu płaszcz trafił w 1818 r. za pośrednictwem biskupa Jana Pawła Woronicza.

Łańcuch Orderu Orła Białego (1764)
Złoty łańcuch Wielkiego Mistrza Orderu Orła Białego, który król Stanisław August Poniatowski miał na sobie podczas uroczystości koronacyjnych w Warszawie w 1764 roku. Insygnium orderowe złożone z emaliowanych białych orłów trzymających w szponach berło i jabłko oraz z medalionów z monogramem MARIA i wizerunkiem Najświętszej Maryi Panny z Dzieciątkiem. Przechowywany na Zamku Królewskim w Warszawie.

Cesarska korona Anny Iwanowny (ok. 1730) zwana Polską Koroną Cesarską
Korona wykonana przez petersburskiego jubilera Gottlieba Wilhelma Dunkela na moskiewską koronację imperatorską carycy Anny Iwanowny. Car Mikołaj I Romanow posłużył się nią jako koroną zastępczą podczas swojej intronizacji w Warszawie w 1829 roku. Przechowywana w Arsenale (Orużejnaja Pałata) na Kremlu w Moskwie.

Miecz poświęcany Jana III Sobieskiego (1674)
Miecz ofiarowany wraz z kapeluszem królowi Janowi III Sobieskiemu przez papieża Innocentego XI. Wykorzystany jako miecz koronacyjny przez cara Mikołaja I w 1829 roku. Przechowywany na Zamku Królewskim na Wawelu w Krakowie.

Łańcuch Orderu Orła Białego (1829)
Złoty łańcuch Orderu Orła Białego, prawdopodobnie dzieło petersburskiej firmy jubilerskiej Johanna Wilhelma Keibela. Złożony z cesarskich czarnych orłów trzymających w szponach berło i jabłko oraz białych orłów umieszczonych na krzyżu maltańskim. Do łańcucha przywieszony jest klejnot orderowy w postaci krzyża maltańskiego z rozpostartym na nim Orłem Białym. Insygnium orderowe, które podczas swojej koronacji w Warszawie w 1829 roku car Mikołaj I Romanow włożył na szyję carycy Aleksandry Fiodorowny. Przechowywany w Arsenale (Orużejnaja Pałata) na Kremlu w Moskwie.

Inne zachowane regalia królewskie

Oprócz regaliów koronacyjnych królowie polscy posiadali insygnia prywatne. Zachowały się między innymi:

Korona hełmowa Kazimierza III Wielkiego (ok. 1370)
Średeniowieczna korona podróżna, zwieńczenie hełmu królewskiego. Złożona z czterech segmentów stylizowanych na kształt lilii. Wykonana z miedzi z dodatkiem srebra, ozdobiona imitacjami kamieni szlachetnych. Przechowywana w skarbcu katedralnym w Krakowie.

Berło jagiellońskie (XVI w.)
Berło prywatne, prawdopodobnie własność Zygmunta I Starego lub jego syna Zygmunta II Augusta. Wykonane ze złota i kryształu górskiego. Stylizowane na kształt gałęzi okalanej liśćmi akantu, z kryształowym kwiatonem w formie tulipana i nodusem pośrodku. Przechowywane w klasztorze paulinów na Jasnej Górze w Częstochowie, gdzie trafiło w XX wieku jako votum hrabiego Jerzego Uznańskiego.

Insygnia Augusta II Mocnego (1697)
Korona, berło, jabłko i miecz wykonane jako koronacyjne regalia zastępcze dla Augusta II Mocnego przez freiburskiego złotnika Johanna Friedriecha Klemma. Nie wykorzystane jednak podczas intronizacji. Przechowywane w Zbrojownii (Rüstkammer) w Dreźnie.

Berło Stanisława Augusta Poniatowskiego (ok. 1792)
Berło wykonane z trzech ośmiobocznie szlifowanych lasek akwamarynu, spiętych złotymi oprawami w formie liści akantu, zwieńczone złotym kielichem kwiatowym, a u dołu gałką z akwamarynu, oplecioną sześcioma złotymi kabłąkami. Przechowywane na Zamku Królewskim w Warszawie.